E Kauring Boobe Reo te Katengaun-ma-aman Ibukin AI

Vatican City, Tuun 21, 2025 —E a tia Boobe Reo te Katengaun-ma-aman ni kanakoa ana kauring ae matoa nakoia taani kairiiri n te aonnaba ibukin rikiraken kabonganaan te Tia Wanawana ae Boni Karaoaki ae AI, are e aranna bwa te wbai ae kakamaku nakon kinaakin te aomata ao aroia aomata n ata are bon te koaua raoi.

N ana taeka are e kanakoa n te Kauoua ni Bwabwaro Ibukin AI i Room, ao e tua te Boobe nakoia taani kairiiri man aba aika 69 mwaitiia, n ikotaki ma te Buraim Minitita man Itare ae Giorgia Meloni bwa a riai n tara AI bwa e na buoka te botannaomata — ma e na aki onea mwiina.

E taku Reo bwa AI bon te bwai ni mwakuri, ao tiaki onean mwiin ana mwakuri te aomata ke ana reitaki, ao e kauring bwa te AI ae kona ni karaoa te bwai ae boou, e ngae ngke e bongana n te science ma te bwainaoraki, ma e kona ni kaira aron rikirakeia te roronrikirake ao aroia te botannaomata ni waakina te koaua, te tamaroa, ao te wbai ae bon riki.

E kaumakiia tautaeka bwa a na karaoi babaire aika matoa iaon kambwana aika bubura iaon rabakau aika boou bwa a na taraia bwa e teimatoa AI ni kabotoaki iaon aroaro aika riai, inaomataia aomata, ao babaire aika boraoi nakoia te botannaomata.

Aio bon teuana ibuakon ana moani maroro te Boobe imwiin rineana nakon nakoana — are e a kaota naba ana koaua te Vatican iaon waeraken rabakau aika boou.

Kinaaki Kaara Bwa Riin-Nuukan Kiribati ma ngkoa ni Karokoa Ngkai.

A Teimatoa Ni Kinaaki Unimwaane ma Unaine Bwa Riin-Nuukan Kiribati ma ngkoa ni Karokoa Ngkai.

E kina aio te tautaeka ni Kiribati man kataninan te Kauabong ae 8 n Tuurai 2025 bwa e na kanikinaea katein Kiribati ao Aia Bong Kaara iaon Kiribati — ae te bong ni motirawa ae bukamarua wanawanaia, aia kairiri, ao kinakiia Unimwaane ma Unaine ae aki kona ni bua.

E riki aia bong kaara bwa mwakoron te bukamaru ni kainaomata ni katoa ririki are e anga te kauring ae a kaman riki Kaara bwa Riin Nuukan Kiribati i nanon te tai ae maan.

Man taai ake ngkoa ni karokoa ngkai, ao e teimatoa aia boowi unimwaane iaan te mwaneaba ni karaoi babaire ao ni kaira te kaawa inanon te ataibwai, te katiteuanaaki, ao te taneiai ae bati.

E ngae ngke a kairaki tuua n te bong aio n te kabowi ma te tautaeka, ma te Botaki n Unimwaane e teimatoa ni waaki bwa taan ibuobuoki ao taani kairiri aika onimakinaki ni karaoan babaire ae airi ma te katei ni Kiribati.

E riaon riki ae ti te bong ni motirawa mairoun te tautaeka aia bong Kaara — ma bon te bong ni karinerine nakon te ataibwai ae ngaia ae katea abara, ao te wewete ibukin karineaia te koraki aika teimatoa ni kairiira ma te atatai, te nanorinano ao te tararua raoi.

E anga bwanaana ni kakaitau temanna te ataeinimwaane nakoia Kaara mai Makin nako Arorae, Banaba, te Aono n Raina ma Rawaki ao ake itinanikun Kiribati ni katobibiia te aonnaba, ao e taku bwa e teimatoa Kiribati ni korakora ibukina bwa iai Kaara.

E a Tiabaan ni Karaoa te Plastic ae Kona ni Mauna Rabwatana i Taari

A tia taan rabakau iaon Tiabaan ni karaoa te plastic ae boou ae kona ni marannako rabwatana i taari—are e a karokoira naba n te mwaneka ni waerake ibukin buakanakin te kamangeange ma kabuakakaan ranin marawa.

E otinako te kukune aei man te RIKEN Center for Emergent Matter Science, are kaai ni mwakuri ma te University of Tokyo ao te Eindhoven University of Technology.

Te bwai are a kaotinakoa bon te aekaki ni plastic ae teimaan ao ni kona ni manga rairaki ao ni marannako inanoni marawa inanon tabeua te aoa—n akea mwiina ae buakaka.

Te tiim aio e a kabongana te plastic ae uarereke ae karaoaki man te kemikoro ibukin te amwarake.

Bwaai aikai a karekea te reitaki ae matoa ao ni bitaki n te aro are e a uruaki naba ni waekoa n te bacteria.

Te mwaneka ae kakawaki ae ataaki bwa kanakoan te taoro e kanakoa te taoro bwa e aonga ni kona ni matoa te plastic ao ni kai rukumaki iaon te aba—ma e rang kai mauna nako rabwatana i taari.

E kaokoro ma aron plastic ae nonoraki, bwa te plastic aei e aki boitin, e kanganga ni bue, ao e rang tikiraoi naba ibukin te 3D printing.

E kona ni kabonganaaki ni bwaai aika bati bwa te bwai ni mwakuri ibukia aoraki nakon te bwai ibukin nen bwaai.

Ngkana e mena ibuakon te tano, ao e kona n mka rabwatana inanon ti 10 te bong, ao ni kaotinakoa kanan te aroka n aron te phosphorus ao te nitrogen.

Te kukune aio e kona ni bita kanoan taai aika na roko are a nang kona n akea te kanganga ni bwaatoro aika plastic iaon te aba ao i taari, ao ni kona ni kauarerekea te kanganga n te aonnaba iaon te maange ae te plastic.